Samenstelling met koppelteken

Uitleg

Een samenstelling is een nieuw woord dat is gemaakt door bestaande woorden aan elkaar te plakken. Soms is er een koppelteken (een streepje) nodig in een samenstelling. Deze uitleg gaat over samenstellingen met koppeltekens. Je kunt ook direct de oefeningen maken over samenstellingen met koppeltekens.

Andere uitleg over de spelling van samenstellingen

Soms worden woorden gewoon aan elkaar geplakt en soms worden tussenletters gebruikt bij samenstellingen. Maak eerst eenvoudige oefeningen over samenstellingen, lees de eenvoudige uitleg over samenstellingen, lees de uitleg over de tussen-s bij samenstellingen of lees over de tussen-n bij samenstellingen.

Samenstelling los of vast?

Veel mensen schrijven samenstellingen los, maar vrijwel alle samenstellingen moeten gewoon aan elkaar worden geschreven, óók als dat een heel lang woord wordt. Soms is daar wel een koppelteken bij nodig.

 Voorbeelden van lange samenstellingen:

• afwasmachine
• nietmachinebestelformulierbakje
• hottentottententententoonstellingsgebouw
• automonteursadviesbureaukantoormedewerker

Voor de leesbaarheid wordt soms toch een extra streepje toegevoegd. Dat is echter onjuist volgens de officiële spelling!

Wel of geen streepje in een samenstelling?

Bij sommige samenstellingen moeten er koppeltekens (streepjes) worden toegevoegd. Koppeltekens bij samenstellingen zijn alleen in de volgende gevallen nodig:

Onuitspreekbaar

Als het woord (de samenstelling) niet uit te spreken is zonder het streepje, dan moet er een streepje worden toegevoegd.

• zee+egel wordt zee-egel
• (probeer 'zeeegel' maar eens uit te spreken)
• auto+ongeluk wordt auto-ongeluk
• (probeer 'autoongeluk' maar eens uit te spreken

Afkoringen

Samenstellingen die een afkorting hebben in het eerste deel krijgen ook een streepje. 

• VIP-gast 
• mbo-leerling, hbo-leerling, vwo-leerling vmbo-leerling

Helaas is er een grote uitzondering op deze regel. Als de afkorting een woord lijkt, dan wordt er geen streepje gebruikt.

• mavoleerling, havoleerling
• maar dus ook: vmbo-leerling (Sorry, ik heb dit niet bedacht…)

Streepjesnaam

Soms heeft een naam gewoon al een streepje.

• Noord-Brabant
• Oost-Vlaams

Twee gelijkwaardige delen

Samenstellingen van twee gelijkwaardige delen krijgen ook een koppelteken. Dus als twee dingen ongeveer hetzelfde zijn of even waardevol zijn, komt er een streepje tussen.

• man-vrouwrelatie
• woon-werkverkeer
• Janssen-Pietersen

Gekke samenstellingen

Samenstelling met iets aparts aan het begin krijgen ook een koppelteken. Zo krijgen samenstellingen die beginnen met bijvoorbeeld een cijfer, één letter of een symbool een streepje.

• 3-jarigen
• au-verhaal
• &-teken
• tussen-s
• 30+-kaas (Dit vind ik de vreemdste samenstelling!)

Altijd

Bij sommige voorvoegsels krijgt de samenstelling gewoon altijd een streepje. Het is handig om met deze woorden te oefenen, zodat je daar niet meer over na hoeft te denken. Hieronder staan enkele voorbeelden van voorvoegsels die graag een streepje achter zich willen. Dit lijstje is niet compleet.

• adjunct-directeur
• aspirant-lid
• ex-vriend
• niet-roker
• interim-manager

Samenstellingen kun je uitgebreid oefenen, start bij eenvoudige oefeningen of begin direct bij de oefeningen over samenstellingen met koppeltekens.