Het woordenboek gebruiken

Uitleg

Deze uitleg gaat over het woordenboek. Je leert wat je allemaal op kunt zoeken in een woordenboek en hoe je woorden, afkortingen en spreekwoorden of gezegdes kunt opzoeken in een woordenboek.

Waarom zoek je een woord op in het woordenboek?

In een woordenboek staan woorden, afkortingen, spreekwoorden, gezegdes en uitdrukkingen. Er zijn verschillende redenen om een woord in het woordenboek op te zoeken, zoals:

• betekenis van een woord
• De betekenis van een woord wordt uitgelegd in het woordenboek. Vaak heeft een woord meerdere betekenissen en dan worden ze allemaal uitgelegd. Er staat vaak ook een voorbeeldzin in het woordenboek. 

• betekenis van een spreekwoord, uitdrukking of gezegde
• Ook spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes worden uitgelegd in het woordenboek. Je kijkt dan bij het eerste zelfstandig naamwoord.

• de schrijfwijze van een woord
• In het woordenboek vind je ook de spelling van een woord. Ook vind je de spelling van het meervoud, verkleinwoord of van de werkwoordsvormen.

• geslacht van het woord
• Een woord kan mannelijk of vrouwelijk zijn, dan zijn het de-woorden, maar een woord kan ook onzijdig zijn, dan is het een het-woord.

• uitspraak van een woord
• In de meeste woordenboeken staat ook de uitspraak van het woord opgeschreven. Ook de klemtoon in een woord staat in het woordenboek. 

• betekenis van een afkorting
• In woordenboeken staan ook afkortingen.

Hoe werkt een woordenboek?

Om een woord op te zoeken in een woordenboek is het belangrijk om te weten hoe een woordenboek werkt.

Alfabetische volgorde

In een woordenboek staan de woorden op alfabetische volgorde. Het is dan ook erg belangrijk dat je woorden in alfabetische volgorde kunt zetten. Je kunt hier oefenen met de alfabetische volgorde of je kunt de uitleg lezen over het alfabet.

De woordenboekvorm

In het woordenboek staan de woorden in de ‘woordenboekvorm’. Het woord dat je opzoekt, noem je het trefwoord.

Zelfstandig naamwoord

Zelfstandig naamwoorden staan in het woordenboek in het enkelvoud. Meervoudsvormen en verkleinwoorden kunnen wel opgezocht worden in een woordenboek, maar dan moet er bij het enkelvoud van het zelfstandig naamwoord worden gekeken.

• tafels - tafel
• woordenboeken - woordenboek
• musea - museum
• duimpje - duim

Werkwoorden

Werkwoorden staan in het woordenboek als het hele werkwoord, het infinitief (de wij-vorm).

• geoefend - oefenen
• geweest - zijn
• vertelde - vertellen
• liep - lopen

Samenstellingen

Als een woord uit meerdere woorden bestaat, dan is dat een samenstelling. Soms staat een samenstelling wel in het woordenboek en soms niet. Veelgebruikte samenstellingen staan in het woordenboek.

Je kunt altijd het deel van de samenstelling opzoeken dat je nog niet kent, dan weet je ook de betekenis van de hele samenstelling.

• voorbeeld: managementadviseur
• management + adviseur

Je kunt dus het woord management en het woord adviseur opzoeken. Lees meer over de spelling van samenstellingen. 

Figuurlijk taalgebruik

In een woordenboek kun je ook spreekwoorden, gezegdes en uitdrukkingen opzoeken. Kijk dan bij het eerste zelfstandig naamwoord van het spreekwoord, het gezegde of de uitdrukking. Als er geen zelfstandig naamwoord in staat, dan zoek je bij het belangrijkste woord.

• De appel valt niet ver van de boom.
• appel
• Hoge bomen vangen veel wind.
• boom

Verschillende soorten woordenboeken

Er zijn verschillende soorten woordenboeken. Zo bestaan er woordenboeken speciaal voor spreekwoorden en gezegdes en woordenboeken met alleen de spelling van de woorden. Ook op internet staan woordenboeken. 

Zorg dat je een woord opzoekt op een betrouwbare site of pak gewoon een echt woordenboek uit je kast.

Er zijn ook woordenboeken waarin je de vertaling van een woord kunt opzoeken. Bijvoorbeeld Frans-Nederlands of Nederlands-Frans of bijvoorbeeld Arabisch-Nederlands en Nederlands-Arabisch. Deze woordenboeken zijn erg belangrijk als je een taal aan het leren bent. 

Je kunt oefeningen maken over de alfabetische volgorde of je kunt oefeningen maken om te leren bij welk woord je moet kijken in het woordenboek als je uitdrukking of spreekwoord op wilt zoeken. Ook kun je leren bij welk trefwoord je een woord moet opzoeken.